Përgëzime Eltona Lakuriqi. Krijimi i një antologjie është gjithnjë i vështirë, për më tepër kur ndërmerr nismën të botosh poetë nga tre kontinente. Duket se poezia, veçanërisht tek ne shqiptarët është bërë mjaft demokratike, çka tregon se në një terren të tillë janë shfaqur dhe do shfaqen poetë të shquar. Ky është vëllimi parë me vetëm 16 autorë me nga pesë poezi secili, çka do të thotë se në vëllime të tjera do kemi poetë e poetesha të tjera që e shkruajnë mrekuleshëm poezinë. Në antologjinë tuaj, përveç poezive të poetëve Kopi Kuçuku, Ylli Demneri, Luan Rama, Ndue Lazri, Iljaz Bobaj, Nikolla Loka, Roland Gjoza, Iliriana Sulkuqi e Sadik Bejko dhe ku ju keni përkthyer disa nga poetët italianë të pranishëm në këtë libër, më bëri përshtypje dhe përzgjedhja e poetëve që na vijnë nga Italia si Giovanni Monopoli, Tomasso Campera, Alessandra de Santis, Zef Kjaramonte apo poezitë e poetes së njohur Panajota Zalloni nga Athina. Më tërhoqi në veçanti poezia e arbëreshit Tomasso Campera-s, i cili ka lindur në Moschito ku ka banuar në Vico Albanese. Gjeta aty një dashuri të madhe për gjuhën dhe fjalë që më kujtojnë të parët tanë, një gjuhë e dashuri që nuk treten edhe pse shekujt shkojnë…
Gluhan a mëmës
U rrita, ma sistë jotat,
një pikë klumështi,
një fi alë arbëreshe,
… e u bëra burrë.
Nëng u dënova, oj më,
po u t’i shkula,
atò katar fi alë,
u të i vodha,
… se nëng i dija.
Ndë vreshtë e dhè,
të më lësh nëng kè,
ëm atë çë më përket:
ëma ajò gluhë arbëreshe!
Ëmi atò fialë, një a një,
si pika klumështi,
po ëmi arbëreshe,
jò…tjetar mos më jip!
Mos vdis!
Adhe ndë të thërret ZOTI,
mos vdis!
Apara kë’t më japësh
atë çë më përket:
atò katar fi alë arbëreshe!
Të jetë kurrë!
Të thërret Zoti,
dua të jem atje:
ma një lot e një shërtim,
u bënj vesh!
Dua të t’marr
të sprasman fialë arbëreshe.
Luan Rama
“Aeternam* Mozart…”
Mbrëmë vonë dëgjoja Mozart,
fon Karajan dirizhonte me duart e tij të brishta,
me gishtërinj prekte gojën e tij të hapur
sikur andej do të dilte vetë fryma e Mozart,
Requiem në Ré minor,
kjo meshë e madhe e botës në zi
me kaq qiej të përmbysur dhe diej të verbuar
meshë në oboje, violina, flaut, zëra njerëzorë e trombone,
requiem që ngrihet nga rrënojat dhe erërat që shfryjnë
nga kisha dhe jetë të rrënuara,
këndoni ju të vdekur,
ngrihuni e ngjituni në skenë
si Mozart kur vdiq në atë natë dëbore
dhjetori të acartë,
“Agnus Dei, qui tollis peccata mundi – donna eis requeim!”*
E unë dëgjoj e zhytem në detin e atij requiem-i të pafund,
pi requiem, dehem e mbytem në requiem
dhe qindra zëra ngrihen lart në një korr gjigand
që ngjan se zhvendos vetë botën,
zhytem poshtë gjithnjë e më shumë
dhe bie si një Titanik,
si një gjemi e mbytur
pa gjetur të shtrenjtin Mozart,
tretur në meloditë më të bukura të botës…
“Zemrat e poetit”
Homazh për Edwards Cummings
“Kam gjithnjë zemrën tënde brenda meje” shkruante Cummings
dhe shkonte i përhumbur jo vetëm me një
por me tri zemra në duart që i digjnin
të dashurat e tij ngjyrë purpuri që donte ti ruante gjer në fund
ato zemra me pritjet e gjata ku nuk kishte trofe
me çmenduritë, qortimet dhe dehjet,
me lotët dhe ndarjet,
udhëkryq pas udhëkryqi,
në erë, në mjegull,
pa mundur ti ndalte vrullet e tij
në kërkim gjithnjë të fytyrës së dashurisë
e vetmja që e magjepste
e vetmja që i këndonte gjer në agun e ditës
fytyra ku ndodhnin të gjitha habitë e natyrës
vesa e mëngjesit, rrebeshet, ekslipset
zemërimet që shkonin si meteorë
dhe shuheshin në qiejtë e zymtë
dhe përsëri tri dashuri aq të ngjashme
me pëshpërimat nën shiun e ëmbël të verës
me diellin që perëndonte dhe ai që e ndiqte pas
për të parë në dritën e bardhë
buzë të pulpta
sy që ngjasonin aq shumë nga njëri portret në tjetrin
sy dashurie që nuk e njohën mërinë
fjalë dhe frymë që e mbanin në ajër,
zgjuar midis qiellit dhe tokës
gjersa një ditë u zhduk me nxitim me tri zemrat e tij ndër duar
për mos tu kthyer më,
ishte koha e qershive…
“Cose animate”
Janë fruta në ngjyra
fiq të pjekur nëpër shportat e mureve të Pompeit
që hiri i zjarrtë nuk arriti ti shuajë,
ftonj e limona të Zurbaran në muzeun El Prado,
mollë të ëmbla të Cezanne,
dardhë në kavaletin e Chardin,
pjeshkë në tavolinën bujare të artit të Manet,
Bakusi i vogël i Caravage shuan etjen
me një vesh rrush që vezullon,
i eturi i përjetshëm vdekur me buzë të thara
nën diellin përvëlues të Porto Ercole
Ç’dashuri fruti e arti
të rikrijosh mrekullinë e natyrës
duhet të jesh i uritur apo i dehur si Baudelaire.
Gjithë këto fruta në banketin e shekujve
“cose naturali” – shkruante Vasari
“cose inanimate” – shtonte Diderot
“stille-life”, “një jetë në heshtje e palëvizshmëri”
thonin dikur flamandët e banketeve frutore
e megjithatë, po tu afrohesh
gjithçka gjallon nën ato forma magjiplote
shegët hapen në ekstazë e kullojnë
e ti endesh në frutikulturën e artistëve të botës
dehur nga aromat e tyre dhe lëngun e jetës,
jo, nuk janë “cose inanimate”…
“Flutura e purpurt”
Lilit
“E zeza është ngjyrë”, thoshte Matisse
Abedin Dino pikturonte dikur
tulipanë të zinj në fllad vjeshte,
Këtë pasdite tetori,
çuditërisht,
okra e perëndimit ka një tjetër ngjyrë veluri.
Gjithçka merr ngjyrën e të zezës,
me kumbimin e një honi të pafund.
Ditë tetori të zeza pa peshë, pa frymë,
në oborret e botës trëndafilat janë të zinj,
me qiej të errët pis mbi krye
dhe një shpirt që endet në humbëtirë,
ku trupi fundoset ngadalë
si një Titanik në zhytjen e fundit…
Papritur një flutur e purpurt më shfaqet,
tek ngrihet e rreh flatrat pa zhurmë,
në këtë botë memece, pa gravitet.
Është flutura e dikurshme, që kërkon të hapë
qepallat e tua…
“Motra…”
Reja mbi kokë
mali mbi shpinë
dielli në gjoks
lulet e dashurisë
dhe hëna që të humbet papritur
e ti rend për ta kërkuar atë
në të zezën e natës
si në përrallën e gjyshes së vdekur
gjer në fund të botës.
Veç dy sy të mbeten në hapësirë
dhe puthja e ballit që të përvëlon…
motra, një gjysmë hëne
një gjysmë diell.