Fragment nga tregimi «Vjeshta e Alberto Savianit»
—–
Lufta kishte mbaruar. Laura ecte kuturu nëpër qytet. Jetonte tjetër kohë. Dhe zëri i saj i fliste vetvetes, Albertos, kohës që kishte jetuar dikur. Zëri i saj që dridhej… Kujt i fliste kështu? Vallë vetes, atij, botës?…
«Prita shumë, nga një sezon në tjetrin. Kisha shpresuar për pranverën, verën tjetër, pastaj vjeshtën, dimrin, dhe kështu, nga një vit në tjetrin. E njëjta heshtje. Lufta në Shqipëri vazhdonte, Italia u çlirua. Europa gëzonte fitoren e saj të përgjakur. Por ai nuk u kthye. Çdo ditë shkoja në skelën e portit dhe hidhja vështrimin tutje në horizontin e atij deti të trishtë. Çdo ditë… Ishin ditët e mia të makthit. Harroja të haja, shoqet e mia nuk i takoja më… Nuk doja më të këndoja, thua se zëri më kishte humbur përgjithmonë, ishte thyer, këputur… Të gjithë në familje më flisnin se mjerisht Alberto ishte vrarë dhe se jeta duhej vazhduar… »
Ajo tashmë kishte ndaluar në një kafene dhe rrufiste e vetmuar një kafe të ftohtë duke parë njerëzit që shkonin… bota që lëvizte. Ndoshta nuk dinte se çfarë pinte, vërtet. Ishte si e huaj në atë vend. Përse ishte aty, vetëm?…
“Kthehesha vetëm në shtëpi, e lodhur nga endja e gjatë, me këmbë të rënda, gjithë plagë, endesha kuturu nëpër qytet. Pastaj mbyllesha në dhomë dhe lexoja letrat e tij, rilexoja letrat e ardhura nga fronti. Emra te panjohura fshatrash, qytetesh… Llogora, Vuno, Mali i Pikëllimës, Kurveleshi, Tepelena, Këlcyra… më shkruante për atë tokë të çuditshme, për njerëz me fytyra të vrara, me sy të vengër, për shpirtra që kërkonin të ishin të lirë. Oh ç’fjalë malli, ç’puthje të bukura më dërgonte, si fluturzat nën hënën e plotë. Krahë e fjalë argjendi. Letra që digjnin dhe që mbanin gjurmët e lotëve të mia. Tani nuk qaja më. Dhe unë i mbaja ato letra kështu për orë të tëra në duar, sikur të ishte ai, i miri im. Më premtonte se ditën që do të kthehej do vinte të më merrte dhe do të shkonim në kishë. Do të binim në gjunjë para Zotit për dashurinë tone, me një “Magnificat”… Shpesh më shkruante për arjet e bukura që këndonte edhe atje. Arjet që kishte kënduar me mua. Atëherë, e vetme, e kyçur në dhomën time, e përqafuar me veten si të isha me të, ngjitur në trupin e tij, frymë më frymë, lëvizja nëpër dhomë dhe këndoja, me zë të ulët… Arje të Puçinit, Verdit… Ah, Verdi! E kishim lënë të shkonim në Milano dhe pastaj nga La Scala, të merrnim një makinë dhe të shkonim në fshatin e Verdit, disa dhjetra kilometra larg, në shtëpinë e tij, aty ku ai kishte kompozuar veprat e mëdha, të pavdekshme. Këndoja heshturazi, e gëzuar dhe e mjerë. Ndoshta më shikonin si të çmendur… ndoshta isha e tillë, kushedi. Më ishin prerë krahët, më ishte hapur zemra, më ishte çarë dhe kullonte. Dhe ashtu, në atë zi të madhe bija në shtrat me rroba, me këpucët gjithë pluhur, bija si e vdekur Humbja në pritjen time të zezë. Vallë do të vinte? Po kur?… Dhe ashtu, në errësirën e thellë, më dukej sikur dëgjoja turma të gëzuara që thërrisnin, si të ishin turma ushtarësh që ktheheshin. Mendoja se Alberto po hynte në qytet, po vinte. Ngrija kokën, hapja me shpejtësi dritaren, por jo, asnjë thirrje, veç ndonjë thirrje të dehuri. Bota përgjumej, ndërsa unë duhej të dergjesha sërrish në zinë dhe pritjen time të pafund…»
Një tjetër ditë plot diell kishte shkuar në oborrin e Konservatorit, kishte kapërcyer portën e madhe, kishte hyrë koridoreve dhe kishte vëzhguar një çast skenën bosh. Jo, nuk mund ta shikonte ashtu. Iu muar fryma, doli shpejt dhe jashtë, ata studentë që ishin, të dashuruar, tek i thërrisnin njëri-tjetrit, i kujtuan ditët e saj me Alberton… ditë dashurie. Dhe përsëri zëri i saj sikur t’i fliste atij, Albertos, të dashurit në mungesë:
«Një vit më vonë kur të gjithë ushtarët, të plagosurit si dhe jo pak të vrarë u kthyen nga frontet e largët, atë ditë festive në sheshin e qytetit, ngaqë nuk e gjeta Alberton tim, unë u zhduka. Nuk mund ta kuptoja që gjithë ata njerëz ishin të lumtur për luftën e mbaruar. Ndërsa shpirti im ishte zi, në zi… Dy ditë më vonë më gjetën në një breg te shkretë, gjysmë të vdekur. Nëna ime qau shumë. Im atë u bë si i çmendur. Isha fëmija i tyre i vetëm. Askush nuk e dinte se çfarë kishte ndodhur me mua. Vallë kisha dashur të vrisja veten? Ndoshta… përse ta doja jetën ?… Por në fakt nuk mbaja mend se çfarë kishte ndodhur vërtet…»
Një imazh i shpejtë iu shfaq para sysh në disa sekonda. Pastaj imazhi iu shua, u zbeh, u venit… Ishte ajo, në shi, prindërit që e kishin gjetur diku rrugëve, të lagur qull dhe që po e kthehenin drejt shkallëve të shtëpisë. Një imazh i dhembshëm… Pastaj ajo nën një mbulesë, në shtrat, e futur brenda, e mbuluar krejtësisht, por me sytë hapur, të humbur…
«I ëmbli im. Kohë më vonë takova një shokun tonë të konservatorit të muzikës, një shoku tënd gjithashtu. Leonen që studjonte kompozicion. Një ditë ai më bindi të ngjitesha në skenë. Dhe unë u ngjita. Do këndoja një duet të Xhildës… «Rigoletto»… këmbët më dridheshin dhe zemra më rrihte fort. Mbaj mend që muzika filloi, njerëzit në sallë prisnin… ndërsa unë ktheva kokën pas, prisja të vije dhe ti në skenë… Por ti nuk erdhe dhe unë nuk arrija dot të këndoja. Diçka më shtrëngonte fort në grykë… të prisja ty, si mund të këndoja pa ty?!… Kështu menjëherë ika dhe e lashë skenën… të gjithë u habitën. Leone më ndoqi pas dhe më mori në krahë. Më dukej sikur isha në krahët e tua… Nuk di sesi ndodhi… Të nesërmen ne ishin në plazhin e braktisur… U dehëm, u puthëm… Isha veçse një vajzë e mjerë e braktisur nga fati, jeta. Kaluam një natë në hotel dhe të nesërmen ai kërkoi të martohej me mua. Por çuditërisht, të nesërmen unë ika me vrap dhe nuk desha ta takoja më. Si mund të martohesha me të? Po ti Alberto?… Atë natë kur kisha qenë në shtrat me të, një çast, kur ai flinte, unë i pëshpërita: ”Alberto”!… Kujtoja se ishe ti… Kujtoja se kisha bërë dashuri me ty, Alberto… me hijen tënde. Kjo gjë më tmerroi. E kuptova se nuk mund të jetoja me të. Puthja më e ëmbël më sillte buzët e tua Alberto, sytë… Dhe ika, duke e lënë atë në shtrat, ashtu, tek flinte…”
Të nesërmen, e vetmuar dhe e pashpresë, Laura endej nëpër qytet.
Tani kishte marrë tramvajin e vjetër dhe kalonte nga një stacion në tjetrin. Njerëzit zbrisnin, ngjiteshin, bota njerëzore në lëvizje, ndërkohë që ajo ndiqte paretet e zeza të tunelit dhe një fytyrë i shfaqej, Alberto. Dhe përsëri zëri i saj që fliste. Ndoshta donte t’i tregonte Albertos jetën e saj, atë që kurrë nuk ia kishte thënë. Ndoshta ai e dëgjonte…
Në mbrëmje Laurës iu shfaq Stramboli, ashtu siç e kishte parë për herë të parë shumë vite të shkuara…
“Më pas njoha Paolon nga ca kushërinj të familjes së tij. Paolo ishte vullkanolog, studjonte shpërthimet vullkanike në Etna dhe Stramboli. Një herë më kishte marrë në kraterin e shuar të Strambolit… ishim endur në ato shtigje hiri pa jetë, duke parë qiellin dhe fundin e atij krateri që mund të shpërthente sërrish, s’dihej kur. Pastaj ai më përqafoi, atje, majë Strambolit, si në një vend pothuaj hënor, pa jetë, … në skajet e një krateri të shuar… si sytë e tu të shuar… Dhe kështu e lashë veten plotësisht në krahët e tij, sikur të isha në një planet tjetër. Çuditërisht pas atij çasti, ti Alberto nuk m’u rishfaqe më, nuk rierdhe më. Nuk i dëgjova më hapat e tua. Nuk i pashë më sytë e tu, ata sy të bukur që t’i puthja aq shumë. Ai krater i shuar diçka më thoshte. Të harrova… Kështu, që nga ajo ditë, hija tënde që më shfaqej herë pas here, nuk mu shfaq më as në sheshin e dikurshëm, as në pragun e konservatorit, as në shtrat. Të lashë atje, të braktisur, poshtë atij krateri të shuar. Në Stramboli… të lashë siç braktisin një të vrarë…»
Ajo fshiu një pikë lot që i rrodhi nëpër faqe, kur ndërkohë, përballë saj u ul papritur një çift të dashuruarish. Ishin të rinj. Qeshnin, përqafoheshin, putheshin. Ajo i shikonte dhe mbylli sytë. Ndjeu diçka nga dashuria e dikurshme. I dukej sikur ishin ajo dhe Alberto… Po, ata.
Por ja, kur hapi sytë sërrish, ai çift të dashuruarish ishte zhdukur si me magji. Vendi përballë ishte braktisur nga shpirtrat e lumtur.
“Që nga ajo ditë, në kthim, kërkova të lidhesha me botën e muzikës. Doja të këndoja Alberto, dhe kënga më erdhi. E ndjeja brenda meje. Shpirti donte të këndonte. Këmbêt donin tê ngjiteshin drejt skenês, asaj skene ku ndodhte mrekullia, magjia e artit… Një miku im i shkollës më angazhoi menjëherë në disa role të vegjël, çka më pas, më dhanë dëshirën të këndoja rolet e mi fetishë. Në fillim Nanetën, pastaj Xhildën, Margaritën, Manon, Violetën… Mimin! Ti e njeh mirë zërin tim… «coloratura» dhe ky zë atëherë ishte i preferueshëm në operat me arjet e kompozitorëve si Verdi, Puçini, Belini, Maskanji, etj… Italia kishte etje të rijetonte sërrish magjinë e muzikës klasike… Dhe Paolo do më ndiqte ngado në skenat e teatrit. Pa Paolon, unë nuk do të isha kjo këngëtare që jam, u thoja më vonë kritikëve të muzikës në intervistat e mia. Skena dhe Paolo më sollën shijen e ëmbël të jetës… humbjen e kujtesës. Nuk e kisha më shijen e hirit në gojë. Kështu kaluan vitet. Dhe unë vazhdova të ngjitesha në shkallët e skenave të mëdha. Të kujtohen sytë e mi?… Sytë blu? E habitshme… me vite ata u bënë jeshilë… Ah, sa i doje ata sy, Alberto… Më pas, Paolo kaloi një infarkt dhe jeta jonë tani, në pension, është e qetë. Lumenjtë rrjedhin qetësisht drejt një deti të pafund. Përjetësisht… Thuamë Alberto, thuamë që je i gjallë!… Nëna tënde u bë si e çmendur… Ati yt vdiq shpejt… e vuajti shumë!… (vijon)
