(Parathënie)
Këto “gjethe” ngjizur në gërma u ngjajnë gjetheve të rëna të një vjeshte të artë. Kanë rënë paqësisht, janë endur si copra papirusesh nëpër flladin e kohës, në udhë të largëta dhe shpesh në mungesë, gjersa kanë prekur lëndinën e gjelbërt ende. Edhe ashtu të shkëputura nga trupi i tyre, pleksur në jetën tonë të përbashkët, ato shtriqen në kënaqësinë e një jete të ëmbël që ende s’ka mbaruar, e një jete të nxituar dhe shpesh të pagjumë. Qëndrojnë të lëshuara ashtu, si trupat e dehur të një çifti pas dashurisë dhe ekstazës. Tablo të thjeshta dhe realiste, me ngjyrat e veta që na përkasin vetëm ne të dy, ku ka dhe ngjyrë okër, të kuqe, blu, jeshile si dhe të zezë apo gri në ditë trishti, mpiksje ku ngjyrat janë trazuar aq shumë sa vështirë të thuash se e ç’ngjyrë është. Çdo qënie njerëzore ka magjinë e vet të drithmës dhe të përkushtimit. Po kështu dhe ne, në ankthin se një ditë duke ngjitur shkallët do të vijë mungesa e madhe dhe zbrazëtia…
Dita e 1 tetorit ishte dita e piktakimit tonë në vështrimin e dashuruar të parkut të “Kursalit” të vjetër, apo siç u quajt më vonë “Kafe Rinia”. Aty mes shoqeve të tua gjimnaziste, adoleshentet e gjimnazit “Sami Frashëri”, para një akulloreje, ti mbete e përpirë dhe e gozhduar nga vështrimi im ngazëllues që s’të shqitej përballë. Ishin sy që flisnin me gjuhën e tyre të shenjtë. Dhe ëngjëlli tu afrua dhe të pëshpëriti diçka që ti nuk e besoje.
I shkruaj këto rradhë dhe këto tridhjetëepesë vjet më rikthehen si në një film: ditë me diell e në shi, rendje duke kërkuar me ankth njëri-tjetrin, trishte, ekstazë, ditë që ndereshin në një pritje të madhe, rrugëtime të përbashkëta, gjithnjë me miq, rruga “Asim Vokshi” nën dritat e zbehta, braktisja e dhomës së gjumit nga dritarja dhe kthimi në ag, apo nata e dehur në barin “Drini”… prindërit, fëmijët tanë.
Ne e jetuam dashurinë tonë mes miqsh, në fytyrat e mirësisë, ku dashuria ngjizej dhe më shumë. Këtë dashuri e ndamë dhe me ta. Baret, kafenetë, ikjet në plazh me trenat e vjetër, ngjitjet në këmbë në Malin e Dajtit, kthimi i së djelës, të qeshurat tona që kumbonin nën qelqin e pastërt të sinqeritetit. Dhe gjithnjë dëshira për të ardhur te ty. Më kujtohet edhe ajo natë, kur i humbur dhe i dergjur në dhimbje preva pëllëmbën e dorës që të të shkruaja një letër me gjakun tim. Dhe ti e ruan atë letër me atë ngjyrë gjaku që koha e ka zbehur dhe kthyer në një kafe të lehtë. A nuk të shkruaja se “ti je gjaku im…? A nuk ishte kështu? Ishte koha e ngjizjes dhe e simbozës. Ti e di që galaksitë për tu krijuar duhet të kalojnë përmes kësaj simbioze. Galaksia jonë e përjetuar plotësisht…
Jo të gjitha letrat i kam vendosur në këtë libërth që dua të ta dhuroj dhe ta lexojmë sëbashku, nën zë, në mbrëmjen e vonë dhe dritën e hënës së ftohtë. Ti e di që letrat janë të shumta, dhe të gjitha kanë vlerë për ne të dy si letrat e purpurt të kodikëve të lashtë. Nuk kam vendosur në të as poezitë e para që të kam shkruar, Fustanin e kuq që ti e do aq shumë, as Endër andaluzie, Këngën e trëndafilit të burgosur, (kur ty s’të linin që të dilje). Nuk janë as letrat që të shkruaja kur isha një kineast i ri, i pasionuar pas imazhit dhe udhëtoja nëpër Shqipëri e ku nga hotelet e ndryshme të shkruaja fjalë të ëmbla, siç i ndjeja, në mungesë. Të kujtohet ajo letër e mbushur me firmën time, nga cepi në cep dhe në fund ku dora kishte shkruar “kur firmos për dashurinë”? Po, të shkruaja, ngado ku shkoja: “Fustani i kuq. Trëndafil mbi zemër. Plagë gojëhapur / Fustan i kuq. Humbas kujtesën. Zjarr sublim / Fustan i kuq. Mijra flakë… dhe dritë!”… Ishte nga letrat e para: tetor 1973. Letra që djegin. Letra që mbartin data, ngjarje, imazhe që animohen papritmas dhe na rrëmbejnë. Të kujtohet poezia I çmënduri me daulle? Doja të të këndoja. Të këndoja gjithnjë.
Këtu kam mbledhur vetëm letrat e viteve të fundit, të kohës kur e lamë vëndin tonë, strehëzën tonë, atë bodrum të këndshëm të dehur nga muzika, ballkonin e dikurshëm mbi bulevard, netët e vona dhe mallin e një jete që u jetua me aq shumë dashuri. Janë më së shumti letrat e shkruara larg, me një dorë që dridhet, në krahët e avionëve, shkëputur nga gjithësia, duke lënë pas dore gjithnjë titujt, funksionet, duke mos shkruar për takimet me personalitetet apo skenën ku flitej për ngjarje të mëdha. Jo, në to ishe dhe je vetëm ti, unë dhe fryma jonë që është e shenjtë për të dy.
Ti je gjithnjë po ajo… po ajo Silvi që kam njohur kaq vite të shkuara. Asgjë ska ndryshuar te ty. Asgjë nuk do të ndryshojë. Po ajo aromë, po ajo dëshirë. Dëshirë për të folur me mua, për të thyer heshtjen time të zakontë, për të dëgjuar Moxart apo Bach, për të shkuar gjithnjë diku, si në trenin që u kthyem dje nga Orange, nga shkallaret e gurta dhe skena e teatrit antik, ku nga dritarja e trenit peizazhet shkisnin me shpejtësi, përthyheshin, përhumbnin, dhe shfaqeshin sërrish me forma e ngjyra të tjera, ashtu si përthyerjet e kujtimeve tona, që së bashku, në vazhdimësinë e tyre përbëjnë atë magmë që është vetëm e jona, ti dhe unë, unë dhe ty, me gishtat që zgjaten për të prekur magjinë. Tren që ecën, tren që shkon, me kokën tënde pështetur mbi supin tim, duke kërkuar përgjumjen e ëmbël, sepse ti gjithnjë e do këtë prekje, e kërkon, edhe kur do të flasësh për poetët dhe dashurinë, edhe kur do të flasësh për Sartre dhe Beauvoir, Louis Aragon dhe Elsa Triolet, Paul Eluard dhe Gala… Po, 1 tetori po afron… sa herë e kemi kujtuar këtë datë dhe jemi dehur nën peshën e kujtimeve. Ky tetor do të sjellë dhe Lolën në jetën tonë. Ilda lind, bëhemi gjyshër. Gjyshër që vazhdojnë të bëjnë dashuri. Dhe Zotat dashurojnë gjithashtu… sepse kjo është galaksia e ndjenjës kulmore, e dhimbjes dhe e ekstazës, e përhumbjes gjatë eklipsit, në diellin që fshihet dhe hënën që shuhet ngadalë.
2001
Mermë erë, dehu…
23 nëntor.
Afrohu, pështete kokën, mermë erë, dehu, çmendu tani…
Në ç’stinë jemi? Bije shi? Ka mjergull? Fryn erë? Thuam, ç’bëhet matanë syve të mi?
Në ç’vit jemi? Thuam? Ndale pak rrjedhën e kohës, pasi koha te unë ka humbur nocionin e vet. Vjeshta duket se ende s’ka ardhur. ..
Thuam sa është ora? Më duhet të nisem tani, të vij drejt teje, të kapërcej të njëjtat rrugë, të vështroj të njëjtin peizazh, duke kërkuar vëndet tona të dashurisë, të pleksjes, të dëshirës.
Krahu im i dëshirës, syri im i dëshirës, pritmë ashtu siç di të më presësh ti…
Sot, duke sistemuar gjërat e fundit në zyrë gjeta fotografi të vjetra, madje dhe një të viteve të para të ardhjes sonë në Paris… shëtitjet në Saint-Cloud, Versailles, Compiegne… Ambasada në “Rue de la Pompe”, inagurimi i “Disney Land”. Kërkoja letrat tona të dashurisë. Ku janë zemër, ku janë? Eshtë thesari ynë i vetëm në këtë botë që nxiton s’dihet ku…
2003
“Ad aeternam”
29 korrik.
Sapo u ktheva nga biblioteka. Shkova të kërkoja libra për ty, si zakonisht. Etja tënde për të lexuar… në çdo prag mbrëmjeje, apo të shtunën, të djelën, shtrirë në shtrat, nën dritën e bardhë të diellit që të bije në sy. Të solla La Douleur, (Dhimbja) të Margarite Duras, që ty të pëlqen. Ndoshta ti prisje diçka nga Simone de Beauvoir, por ishin të njëjtët libra që ti tashmë i ke lexuar…
Tani po dëgjoj Hendel. Violinat e tij më kanë nisur tek ty. Udhëtoj nëpër qiell bashkë me Hendel, me sytë e gozhduar në fytyrën tënde të paqtë, hire të ekzaltuar, me dritë qiellore si në portretet e Shën Mërisë në afresket e Giotto-s, Boticelli-t, Rafaello-s… Engjëlli Gabriel sapo e ka dhënë lajmin dhe është larguar… Shpirti yt i mbarsur nga unë, përjetësisht, në një copëz qielli të kaltërt, “ad aeternam”… Dhe dritarja tënde lënë hapur për të më pritur si gjithnjë me një rit të vjetër pagan… Ti, me pyetjen tënde të përherëshme: «Përse më do kaq shumë»… – Dhe unë që të përgjigjem: – «Nuk e di, është mister!»
Dëgjo, mbaj vesh… është Hendel që vjen, po vijmë së bashku tek ty për të të mbështjellë me një muzikë “sacrée”… “ad aeternam”.
Iniciali yt shkruar mbi vjeshtë
E martë, 12 nëntor.
Silvi, Ti mbylle sytë ngadalë, si në ëndërr. “Nesër, 45 vjet! – pëshpërite ti… Ndërsa unë të mbulova me të puthura. Ti flije…Dhe unë lashë krevatin të shkoja në kërkim të vjeshtës. Doja të sillja vjeshtën këtu, në shtëpizën tonë të re, 6, “Rue Alfred Durand Claye”, në këmbët e tua, si dikur…
Ishte mesnatë. Ditëlindja tënde. Fshehurazi zbrita shkallët dhe në rrugë kërkova pemët. “Porte de Vanves”. Pemë në striptizë. Lulishte të braktisura nën një fllad të lehtë, Vivaldi…Të gjithë flinin. Ti, në botën tënde…ndoshta në imazhe fëmijërie… Ndërsa duart e mij mblidhnin gjethet e vjeshtës. Gjethe të kuqërremta, me një vesë shiu, si copëza lamtumire. M’u kujtuan vitet e para të dashurisë sonë. Duart e mija që të sillnin trëndafilë…duart e mia që mbulonin shkallë plot gjethe që të nesërmen në mëngjes të ecje ti, vetëm ti, të shkoje bashkë me vjeshtën. Nuk di pse zemra m’u mbush tek mblidhja ato gjethe një e nga një…si copra kujtimesh me fytyrat e miqve tanë, unë ti, dhe vetëm ti. Një yll i zbehtë ndrit sonte diku. Ti flë. Unë kthehem. Jam i dashuruar. Ngjis shkallët e paqes sime dhe në dhomë, mbi parket, nis të krijoj një gërmë për ty. Një “S” gjigande, me ca lule në mes. Ti në botën time, e përmalluar. Sot, kur dita të zbardhë, ti do të zgjohesh. Dhe në hapin tënd të parë në sallon, vjeshta do të përshëndesë ashtu siç di ajo, me ato qindra gjethe të kuqërremta brenda një dashurie të paqtë qarkuar e rrokur rreth nesh.
Lumturohu shpirt! Të kam sjellë vjeshtën. Çuditërisht një vjeshtë të kuqërremtë! Si buzët e mij… një vjeshtë e ngrohtë për të të mbështjellë ty…
Shko “sanctus”, po të ndjek pas…
9 dhjetor, në fluturim, Paris – l’Ile de Reunion.
Mjellmat kanë kohë që flenë.
Silvi, është mesnatë. Fluturoj nëpër terr drejt Madagaskarit. Gjithçka është e errët, mugëtirë kohrash të vjetra, epikë legjendare… Më ngjan me një fluturim biblik. Në terrin e madh, gjithnjë kërkoj të gjej yllin tënd të shfaqet diku. Dhe ai nuk vonon. Nuk është terri që ma sjell. As dritarja, as Zoti vetë. Ti vjen ngrohtë, nga thellësia ime, nga qënia ime prej mishi dhe gjaku, prej drithërime, diku ngjizur në buzët e mij. Kërkon të më shuash etjen. Kërkon të më prehësh qepallat dhe të më përhumbësh në përrallën tënde. “Në ç’botë kërkon të më çosh e dashur?!” – të pëshpëris lehtë. – “Shëët”… – më thua ti.
Përreth bën terr, dhe unë të ndjek si një i verbër.
Shko “sanctus”, po të ndjek pas…
Rikthimi sipas një riti të vjetër malgash.
Atananarivo , 16 dhjetor.
Zëri im i ëmbël, zëri im i ngrohtë.
Udhëtoj mbi një “plateau” gjigande, kodrina-malore në një lartësi 1000 metra, që shtrihen pafund në horizont. Mahnitem me retë e bardha në një qiell të kaltërt, të nderur pash më pash, të palëvizur dhe me figurina njerëzore, si nuse të ngrira a shtajzovalle. Duket si një peizazh vullkanik, i harruar, i krijuar në mijra vjet më parë dhe i gjelbëruar më pas nga dielli, qielli, uraganet, oqeani dhe mitet njerëzorë.
Udhëtoj prej dhjetë orësh, herë herë nëpër thepisje, herë në “brousse”-n, (shkurren), e dëndur ku fshihen gorrilla unike të kësaj bote; udhëtoj nëpër pllaja përmbytur me mangë, duke ndeshur buzë rrugës varre të çuditëshme malgashe, varre autoktone, ndërtuar me gurë, gjithnjë mbi një të ngritur dheu, me një kryq në krye dhe një portë të vogël, të mbyllur, s’dihet kur.
Këtej vdekja është e çuditëshme dhe varret po ashtu. Kur vdesin, njerëzit e një familje duan të jenë në një varr të përbashkët, në të njëjtën “dhomë”, nën një kulm, ku në “shtresa” guri, trupat e tyre vendosen rradhazi në vite dhe stinë të ndryshme. Vendosen që të flenë në një gjumë të gjatë. Kur vdes një malgash, trupi i tij mbështillet me një çarçaf të bardhë dhe çohet në varr. Njerëzit i bëjnë fjalë astrologut të fshatit të vijë që të mbyllë derën e varrit, se ndryshe vdekja mund të kërkojë të rrëmbejë njerëz të tjerë të familjes dhe mund të dalë që andej. Tri-katër vjet më pas, të vdekurin e nxjerrin dhe e kontrollojnë se mos qefini i bardhë i është prishur. Kjo ndodh në vjeshtë, në kohë të korrash dhe kur nisin shirat. Ata e nxjerrin të vdekurin për ta ndruar dhe mbështjellë me një cohë të re dhe e vendosin në mes të fshatit… Bëhet festë, therren “zeby”, lloj lopësh me një gungë të lartë e karakteristike dhe mish të hajthtë. Kërcejnë e këndojnë me të vdekurin pranë. Të nesërmen, me të mbaruar festa dhe lutjet e tyre për jetën e të vdekurit të “gjallë” e të vdekur, e riçojnë atë në banesën e tij dhe përsëri astrologu do të mbyllë sipas ritit portën e tij.
Udhëtoj nëpër pllajën malore me sytë fiksuar tek ty, dhe pse në mungesë. Mendoj për ty, për vetveten, fëmijët tanë, gjithçka tonën të shtrenjtë, të paharruar, të pashqitur, të dhimbëshme dhe të gëzuar. Dhe s’di pse vetveten e pashë për një çast në një varr malgash, i nxjerrë vite më vonë, në vjeshtë, në ditë të dielltë, për të ndërruar kostumin tim, këmishën njomur nga lotët e tu, për të dëgjuar këngët dhe vallet tuaja, të botës që kam lënë pas. Sa do ta doja një ritakim të tillë me ty, me vajzat, me të dashurit e mij, për të jetuar qoftë dhe një natë shijen e të qënit përsëri bashkë, symbyllur, në jetën që ecën, në vitet që shkojnë, në diellin që humbet për t’u rishfaqur të nesërmen. Dëshirë e fortë për mos t’u shqitur nga ty.
2005
Express-Orient
6 janar. Në ajër. Paris-Stamboll.
U kam hipur sërrish kuajve të erës. Nuk ka hingëllima në këtë shkretëtirë të bardhë që rrezëtin në diell e që natyra na e ofron kaq mirësisht. Këtu nuk ka as trishtim, as dhimbje, as zemëratë e brengë. Ka vetëm paqe. Paqe që siç duket buron nga sytë e tu.
Kur ika, të lashë në gjumë, ende në shtrat. Ti hape sytë dhe vetëm më puthe me një gojë të ngrohtë, të lëngësht. Drita e korridorit që binte në gjysmë errësirë e bënte fytyrën tënde një portret “de Vermer”. Një përshëndetje pa fjalë, në mërmërimë, sikur të ishim atë çast ndarjeje në mbretërinë e legjendës. Çuditërisht, legjenda dhe realiteti ja që puqen së bashku kur puthemi kështu apo kur bëjmë dashuri. Nuk dimë ku jemi. Ndoshta në një tregim të moçëm, për dashnorë që jetojnë një javë në kufijtë e njëqind vjetëve.
Në krahun tim, në dritare, Omeri ka humbur në magjinë e së bardhës… Bardh e blu.
Në Stamboll, kur të endem nëpër rrugë do të mërmëris vargjet e Junus Emresë apo të Nazim Hikmetit. Do të pikëtakoj dhe Abedin Dinon, të vdekur. Në të gjallë do të doja ti kërkoja të vizatonte gishtërinjtë e tu, ashtu siç kishte bërë për Elsa Triolenë… A nuk është e vërtetë që ka veç drithërimë në gishtërinjtë e tu dhe udhë për të humbur në botra të panjohura? Thuam, o malli im, ngjizur nëpër buzë…
Duke pritur agun e purport
Stamboll, 12 janar.
Nata bije vërtik dhe humbet mbi Bosfor. Bashkë me të dhe hëna, dhe konturet e xhamive të mëdha, dhe muret qiklopikë të Teodorës, 14 shekuj kaluar. Hoxhallarët e dhjamur bëjnë lutjet e fundit para se të flenë. Gjithçka po njësohet në këtë të zezë uniforme, si në një “dhomë të zezë”, “chambre noir”, që pret të bëjë ekspozimin e figurës, ndoshta të një dëshire apo përfytyrimi. Pse jo, ti në ditë maji, me një fustan të hollë, ku fëshfërijnë gjinjtë që bijen rëndë. Çuditërisht, sonte kam trisht edhe pse nesër do të vij tek ti. Kam humbur në terr dhe i vetëm pres shfaqjen e një koordinate apo një tabele ku të shkruhet: Direction – Paris… avenue René Coty…
Tani dhe kuajt flenë duke përtypur orët. Mund të vija hipur mbi ta, si në imazhet haluçinante të Dalisë… Po, dhe kuajt flenë. Pështjellë nga e zeza, më kot vërtitem në kërkim të një ikje. Por nga ku? Siç duket më duhet të pres agun e mëngjesit. E di që shpejt agu do të flakërijë si në freskat bizantine me një të kuqe të purpurt. Ja pse kam shpresë dhe vazhdoj të vështroj drejt e në sy errësirën, trishtin, mallin që papritur i bije fort kambanës sime në gjoks…
Muri i lotëve
21 mars, duke zbritur drejt Tel-Avivit.
Të putha shkarazi, t’i fshika buzët. – «Si po ikën kështu?!» – the ti. Bulevard Montparnasse, metro Vavin, në cepin e një farmacie, në kërkim të një ilaçi për Ildën. Mendoje për të, syri i saj i trishtë, i ngjizur në sytë e tu. Dhe unë që ikja i dhimbur, me një shkëmb të rëndë në shpirt. Ikja ime nuk është gjithnjë e gëzuar. Ikje nëpër erë dhe vetmi. Përmendorja e Balzakut drithërohej në kryqëzimin Vavin. Përsëri avioni dhe syri im i palëvizur në atë copëz qielli të prerë nga krahët e shpendit tim të hekurt që më mbart. Një qiell i errët, nën një flashkë të zbehtë drite. Dhe unë që zbrisja si shpend atë natë, tutje, në një tokë biblike, në krahë të rëndë legjendash. Liçi ynë e mirë, në përgjumje, pret. Bijë Perëndije. Dhe Tel-Avivi që zgjohet tepër herët me shpresën e Paqes. Dhe unë që mendoj ende çastin tonë të ndarjes, zërin tënd të mekur: – «Si kështu?!»… ndërsa unë të pëshpërisja: «Ja ashtu »…
Ti m’a kupton dhimbjen, gjithnjë të shkruar mbi sy, ngjizur mbi buzë të rreshkur, në mënyrën si iki, largohem, zhbëhem dhe humbas. Zëmrat tona mbetur pezull mbi Ildën: gjaku ynë i trazuar dhe sytë e piktakuar në portretin e saj të zbehtë, zbardhur si mermer në një ankth të vazhdueshëm: jeta! Gjithnjë jeta! Ç’është në fund të fundit?… Portë e hapur, diku, që tundet lehtë në erë. Mbyllim sytë të dy për të qetuar trazirën e madhe brënda nesh, atë që na prish gjumin, që na bën të vuajmë dhe të shpresojmë: gjërat do të ndryshojnë stinën tjetër, ndoshta në vjeshtë, në dimër, kushedi, në pranverë do të bëjë më ngrohtë. Ndërkohë përpiqem t’i largoj imazhet e djeshme, trishtin që më mbërtheu në grykë, rendjen time duke nxituar për tek ty… bulevard Montparnasse.
Tutje tani shtrihet qyteti. Ende përgjumet, shtriqet, flë. Diku larg, drejt jugut, Jeruzalemi me Murin e Lotëve, të vetmuar. Atje njerëzit vazhdojnë të vendosin copa letrash, copëza dëshirash të thyera, për ty kthyer në kristal. Shpejt do të shkoj dhe do të vendos mbi të buzët e mij, të dridhur, në pëshpërimë. Zoti ndoshta do të më dëgjojë edhe pse nuk jam ithtar i tij. Atëherë do të kthehemi me zemër të çlirët, për ti përballur ndryshe dhimbjet, për tu ngjizur dhe më shumë, zemër më zemër, ndryshe…
Në ç’planet të shkojmë?…
18 maj. Në avion, duke u kthyer në Paris.
Një “prerje e artë” pret qiellin me retë, hapësirën jashtëtokësore me botën. Aty fillon universi. Aty je ti dhe unë jashtë kufirit të botës. Në udhëtim, për tu harruar, s’dihet ku. Thuam: ç’rrugë të marrim? Në ç’planet të shkojmë? Kurse ti qesh pa mundur të zgjedhësh, në cilën galaksi.
Ne të dy, trupa qiellorë si në një tabllo të Chagall. Pa peshë. Pesha janë vetëm kujtimet tona, puthjet, kërleshja jonë me dëshirën e pafundme. Ku po shkojmë kështu? – thua ti. Ndërsa unë të rrëmbej, duke ikur i shtyrë nga një frymë magjike dhe një pëshpërimë: «Shkoni dhe humbisni në gjithësi!»
Kush na foli kështu? Një Zot që kurrë s’do mund ta shohim…
Të duash dhe përhumbesh në të zezë.
1 korrik. Mesnatë mbi oqeanin Indian.
Drejt Ile Maurice…
Në horizont, dymbëdhjetë kilometra lart, një vijëz e përflakur. Dielli është fshehur nën të. Gjerdan përvëlues. Atje je ti. Dhe unë që vij drejt teje. Drejt asaj përskuqjeje. Eshtë vetë magjia. Magjia që kridhet në infinit. Gjerdani yt i artë që kridhet. Poshtë bota flë. Bota… symbyllur. Krahu i rënë diku në përgjumje. Një puthje në mungesë. Okër, ngjyrë e verdhë, pastaj e kuqërremtë, e prushtë e së fundi ngjyrë gurkali. Vallë një copëz ëndrre harruar diku?…
E di që je zgjuar. Të përfytyroj me rrobën e natës, gjinjtë e lëshuar dhe vështrimin pezull të lënë aty. Përpij i etur horizontin. Vijëza okër fillon të zhytet në errësirë. Thua është gjumi yt që ndërkohë, i përflakur, ngjizet me përgjumjen time. Buzët e mij të hapur, “charnels” dhe gjinjtë e tu të ngrohtë si pas një mëkimi. Okra humbet njëherësh, si fshikja e një ëndrre, e cila na ka ngazëllyer të dyve, pa arritur të kuptojmë domethënien e saj.
Po bije në të zezë. Po zhytet. Eshtë një finale e bukur në “do mazhor”. Ja që e zeza është një ngjyrë që nuk të bën frikë. Mbylli dritaret e syve. Mund të mërmërisësh një këngë në të zezë. Të duash, të kërleshesh, të klithësh në ekstazë. Për herë të parë them se e dua të zezën kështu siç e shoh tani. Të thellë. Magjepëse. E zeza pështjellë tek ty. Hirëplote. Çdo të ishte bota pa të zezë? A nuk puthemi në errësirë? Përqafimi ynë në errësirën e natës. Ngjizja jonë në të zezën e syve. Sy të mbyllur në një të zezë ngazëlluese. Çdo të ndodhte po të mos ishte nata? Nata e zbukuruar në gjerdanë yjesh, Hëna, Marsi, Andromeda, Kashta e Kumtrit… Dhe unë që endem në pafundësinë e të zezës, i ndjekur nga sy yjesh kureshtarë…
Bota jonë e argjëndë, në vjeshtën tone.
Paris, 9 shtator.
Dialog në Avenue René Coty. Shtrirë në divan, para një gote verë, me një laps dhe në letër, të dy duam të shkruajmë disa rradhë, thjesht në piktakimin e vitit të 26-të të martesës sonë në Tiranë.
Vani – Hëna në vitin e 26-të, në trajektoren e vet rreth nesh dhe brënda nesh…
Silvi – Në qiellin e Parisit, kaq larg nga ne.
V – Ngjisim shkallët e natës, përsëri. Përkushtimi. Bota jonë e argjëndë, në vjeshtën tonë.
S – Dhe yjet rreth nesh, vetëm ata janë të lodhur.
V – Krushqit ende këndojnë. Sytë e tu të lodhur kërkojnë shpirtin tim. Ç’po ndodh kështu? Ti brënda meje dhe unë ngjizur tek ty?!
S – Sa shekuj drite kanë kaluar? Nuk e di, por unë nuk jam lodhur shpirt…
V – Presim të nesërmen. Aventura e jetës sonë. Kështu nisnim udhëtimin drejt të panjohurës dhe dëshirës. Kështu vazhduam, shkojmë, zbresim tatëpjetën, në shpinë të botës.
S – Nuk dija ku shkoja, por mbi kalin e kuq që më solli tek ty, hipur jam gjithnjë.
V – Stacionet dhe stinët tona të dëshirës! Ku shkonim kështu? Kuajt e delirit tonë. I kuq dhe i bardhë!
S – Përballë meje është verbimi që nuk më la kurrë ti mbyll sytë.
V – Edhe unë, i dehur jam, në detin e qetë të syve të tu. Humbur brënda teje, në botën e
magjisë dhe të harresës. S’kishte rëndësi se ç’ndodhte rreth nesh.
S – Ti më thua dita është e bukur, mos i mbyll sytë Silvi, mos fli kurrë.
V – Ti, udha ime e vetme e dëshirës. Në të gjitha stinët, në dimrin e lagësht dhe në vjeshtën e artë, në vrapimin e pranverës dhe bredhjet e një nate vere. Mbrëmje e ngrohtë në Tiranë dhe në Paris. Ti, çdo natë ti. Vetëm ti me buzën e përkushtimit. Me gjumin e shprishur në kërkim të portretit tim.
S – Unë të pyes pa rreshtur e ti nuk më përgjigjesh kurrë: – “Sa më do?” – “Si më do?” – “Përse më do?”
V – Dielli në vitin e 26-të gjithnjë është i purpurt shpirt. Vërtitur rreth nesh. Sa? Si? Përse? Kjo është mistika e përdëllimit. Ajo që ishte, që është e që do të jetë. Flladi pështjellur si gjithnjë nën gjinjtë e tu të ngrohtë.
Ndërkohë unë të kafshoj ëmbël dhe ti thua: «O Vani?! Pse kështu?»
Dhe unë të përgjigjem: «Përse vallë lozim ende si fëmijë?!»
2006
Mbuluar me vargje të Piaff
Paris, 18 janar.
Mëngjesi sot është i qullët dhe i ftohtë. Nxitoj për te ti. Shkas përmes metrosë, mes njerëzisht indiferentë, përmes botësh të tjera. Hôpital Tenon, rue Belgrand. Korridore të gjatë dhe shtrati yt bosh. Sapo kishe shkuar. Infermieret të kishin marrë dhe ti kishe humbur tashmë drejt sallës së operacionit pa puthjen e syve të mij. Kisha ftohtë. Zbrita sërrish dhe s’di pse këmbët më çuan pak me tej, në Place du Marché, atje ku në cep është kafeneja «Edith Piaff». Shkel mbi një qiell gri-gri. Hyj brënda dhe porosis një kafe. Përreth rrethohem nga sytë e Edith Piaff dhe të dashurve të saj: Montand… dhe të tjerë. Ajo është atje, duke kënduar, në kabarenë e saj të vjetër, si dikur, në ditët e rinisë, me këngët e saj të trishta… klithma dashurije. Eshtë një fytyrë tjetër e dashurisë, kaluar nga trotuari dhe dëshpërimi në dritat e bukura të skenës dhe magjisë.
Buzë dritares rufis kafenë duke dashur të ta përcjell në këtë çast këngën e saj, thjesht, që ta mërmërisësh edhe ti mes humbjes dhe narkozës. Piklon mbi Hôpital Tenon. Piklon dhe mbi shpirtin tim. Kafe dhe Edith Piaff. Kafe dhe vargje të Garcia Lorkës, në librin që patroni i kafenesë ka lënë aty për klientët e tij: Lorka, Apollinaire, Verlaine. Poetë të dashurisë. Të sensualitetit dhe përgjërimit.
Shfletoj tani Paul Verlaine: «Chansons pour elles et autres poèmes érotique» . Vargje, imazhe dhe sytë tu që më shfaqen të shndritshëm nën dritën e projektorëve të sallës së operacionit. Ti, shtrirë mbi vargje të Verlaine dhe përkundur nën zërin e ëmbël të Piaff. Minutat kalojnë dhe unë të mërmëris duke ndjekur Piaff. Verlaine gjithashtu këndon «Ta chair où va courant / Ma bouche délirante… Dëgjomë ç’shkruan: «Je suis riche de tes beaux yeux» … A nuk ishte kështu dhe për mua kur unë të shkruaja poezi për sytë e tu. Syri yt gjithnjë i përshkëndritur në vargjet e mia. Vështrimi im tani ka humbur. Shtegton në gri. Shkon, ndjekur nga fytyra tënde e zbehtë nën dritën e ftohtë të projektorëve të operacionit. Syri yt i mbyllur…dhe unë, duke pritur zgjimin tënd nën pëshpërimat e ëmbla të Edit Piaff.
Dola përsëri, ngarkuar me vargjet e Verlaine, librin e të cilit e lashë atje, në tavolinë, pranë filxhanit të kafesë. Vija tek ti…
Tashmë ishe shtrirë në shtrat dhe qielli tutje varej gjithnjë në gri: i lagësht, si një qiell murgu. Ti zgjohesh, ke ftohtë dhe unë të mbuloj me xhupin tim. Ti mbyll sytë, i fsheh në qepallë si të mbyllësh një portë për të shkuar të flesh, ndërsa unë pranë teje, përkulur mbi ty, të pëshpëris gjithnjë vargje të Piaff…
Sytë e mi mekur dhe qullur në shi.
19 prill.
Bije shi e dashur, në Beograd.
Shi që godet asfaltin e pistës së aeroportit. Dy orë më parë, puthja duart e atit tim të dashur që s’donin të më lëshonin, duart e atit tim që është duke shkuar. E lashë atje në shtrat, me lotin e ngrirë në sy dhe frikën se s’do të më shihte më.
Tirana flinte ende kur unë shkoja në heshtje, i vrarë, të merrja avionin për të ardhur tek ty. Vija të ndaja me ty dhimbjen time dhe ankthin e rishikimit të atit tim.
A do ta shoh më? Kur? Thuam e dashur… A thua do ta piktakoj në maj? Tani që isha, kisha dëshirë ti tregoja detin. Ta ulja në një karrige buzë plazhit, që të dehej me pafundësinë dhe magjinë e detit në pranverë. Por ai s’mundej. Dhe verën e kuqe që i çova, doja ta pija me të. Një ditë e hapa një shishe dhe ai vetëm sa lagu buzët. E kuptoi që doja të gëzohesha dhe të pija me të. Donte të më gëzonte. Dhe shpresa ime ishte kuq si vera…
Bije shi në Beograd. Dhe sytë e mij janë të mekur, të qullur nga një tjetër shi i nxehtë. Tani dua të më puthësh sytë dhe të më prehësh. Tani, kur qielli më ka rrëmbyer një pjesë të jetës sime.
Po vij e dashur, në krahët e shiut. Me qiellin që më është rrëzuar mbi sy, si trupi i lodhur tmerrësisht i atit tim. Të strukem dua, brënda teje, që të mund të zgjohem ndryshe, sërrish, dhe pse buzët e mij janë të nxehtë…
Pemët nga rrebeshi i shpirtit rrëzuar janë, dergjur në shi.
Vani
Piktakim gishtërinjsh, atje ku Rembrandi flë
Amsterdam, 11 maj.
Sapo lashë tregun e tulipanëve dhe erdha të piktakoj Rembrandin, këtu në kishën Westerkerk të Amsterdamit, aty ku prehet dhe trupi i tij. Po, këtu nën pllakat e mëdha e të ftohta, me emblema të çuditshme prehet i madhi Rembrandt. Tani dëgjoj organon dhe gjithçka më çon te ti. Mbi një kartolinë ku është riprodhuar një detaj i një afresku të Mikelanxhelos, ulem në një bango dhe të shkruaj. Eshtë një detaj nga “Krijimi i Adamit” që gjëndet në kupolën e Sikstinës, ku duken dy gishtërinj që zgjaten drejt njëri tjetrit me dëshirën për tu pikëtakuar: Adami që kërkon Evën… në fakt kjo ndodh përmes prekjes së gishtërinjve të Zotit… gishtërinjtë e mij që kërkojnë gishtërinjtë e tu, nderur në një kohë që ka ndalur apo që shënon një kohë të pambarimtë. Një çast siç duket i fiksuar në përjetësi. Po, është pragu i pikëtakimit që mbart në vetvete magjinë dhe enigmën bashkë. Piktakimi i gishtërinjve tanë nën tingujt e një organoje. Rembrandt flë prej gati katër shekujsh. Flë bashkë me ty, me mua, me atë çka ai krijoi, me ekstazën e paqes dhe dëshirës… Saskia dhe sytë e dashurisë.
Dy gishtërinjtë e Mikelanxelos duket se afrohen gjithnjë mbi kohën e nderur. Sikur kanë mijra vjet që zgjaten, udhëtojnë, ndërkohë që unë i kundroj nën tingujt e një organoje në “do maxhor”. Mbyll sytë dhe të puth në intimitetin e errësirës, ndërkohë që Rembrandt-i prehet krah meje, nën atë pllakë mermeri, ku një dorë ka gdhëndur në gjuhën e tij: “Hier Ligt Begraven Rembrandt. Geb.15 juli 1606. Gest.4 oct.1669.
Të puth gishtërinjtë, shpirt…